https://www.deepl.com/ <<< Traduzioni di qualità per sempre, con un solo click!
Από την Κουκουβίστα στην Καλοσκοπή: Η εξέλιξη ενός ονόματος καθρεφτίζει όλη την ελλαδική ύπαιθρο
Η Καλοσκοπή είναι ένα μικρό ορεινό χωριουδάκι, ποιμενικό βλαχοχώρι, που εκτίνεται πάνω σε ένα στενό δρομάκι και βρίσκεται στο νομό Φωκίδας στην οροσειρά της Γκιώνας με 334 κατοίκους (στοιχεία απογραφής 2021). Η κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται σε υψόμετρο 1100 μ. Διοικητικά το χωριό ανήκει στον παγκόσμιας φήμης και σπουδαιότητας λόγω του Μαντείου που επί 4.000 χρόνια κυριάρχησε με τους χρησμούς του σε όλον τον αρχαϊκό κόσμο Δήμο Δελφών και υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Γραβιάς. Το πρώτο γνήσιο, ιστορικό όνομά του πριν την “ελληνοποίηση” ήταν σλαβικό, όπως άλλωστε τα περισσότερα στη Βαλκανική χερσόνησο: Κουκουβίστα. Το νέο όνομα έλαβε από την «καλή σκοπιά», αντικρίζοντας από ψηλά τον γύρω ευρύ ορίζοντα.
Το χωριό Κουκουβίστα (Kukuvista) ήταν ένα από τα πολλά σλαβικά τοπωνύμια της Βαλκανικής χερσονήσου, με ρίζες στη Φραγκοσλαβική (Νότια Σλαβική) γλωσσική κληρονομιά. Η λέξη προέρχεται πιθανώς από:
-
“Kuk” / “Кук” (κορυφή, βουνοκορφή)
-
“Vista” / “Виста” (θέα, όραση)
Δηλαδή, “Kukuvista” ≈ “Θέα από ψηλά”, μια περιγραφική ονομασία για ένα ορεινό χωριό με ευρύ ορίζοντα. Η σωστή ελληνοποίηση είναι “Καλλιθέα” και όντως υπάρχει παντού στην Ελλάδα. Η Καλοσκοπή είναι λανθασμένη μεταφορά ενός ντόπιου δασκαλάκου των κολυβογραμμάτων, που ερμήνευσε την ιταλική vista = θέα (όραση) με τη σκόπευση που είναι εντελώς άλλο πράγμα.
Η “ελληνοποίηση” σε Καλοσκοπή
Τον 19ο ή 20ο αιώνα, όπως συνέβη με πολλά σλαβικά τοπωνύμια στην Ελλάδα, το όνομα απελληνίστηκε, έστω και άστοχα. Η μετάφραση διατήρησε το νόημα, αλλά με ελληνικές λέξεις:
-
“Καλός” (καλός, ωραίος)
-
“Σκοπή” (θέα, παρατήρηση)
Έτσι, η Κουκουβίστα έγινε Καλοσκοπή, δηλώνοντας πάλι την ιδέα μιας “καλής θέας” δηλαδή ορθότερα “Καλλιθέα” από το ύψος.
Γλωσσική και ιστορική συνέχεια
Αυτή η αλλαγή ακολουθεί το ευρύτερο μοτίβο εξελληνισμού τοπωνυμίων στη νεότερη Ελλάδα, όπου σλαβικές, αρβανίτικες, ιταλικές ή τουρκικές ονομασίες μεταφράζονταν ή προσαρμόζονται στα ελληνικά. Στην περίπτωση της Καλοσκοπής, η μετάφραση ήταν ακριβής, διατηρώντας το αρχικό νόημα αλλά δίνοντάς του μια ελληνική φωνή.
Σήμερα, το όνομα Καλοσκοπή θυμίζει τόσο τη φυσική ομορφιά της περιοχής όσο και τις γλωσσικές στρώσεις που διαμόρφωσαν τη Βαλκανική γεωγραφία.
Είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στο βορειοανατολικό σύνορο του Νομού Φωκίδας. Το αλπικό κλίμα και η αλπική βλάστηση της περιοχής αποτελούν ακόμη έναν λόγο για την ένταξη της ευρύτερης ορεινής έκτασης στο δίκτυο περιοχών Natura 2000. Δυστυχώς όμως η αστυφιλία, η μετανάστευση στο εσωτερικό της χώρας αλλά και στο εξωτερικό για μια πιο άνετη και ασφαλή διαβίωση, επέφερε την ερημοποίηση των ορεινών χωριών.
Η μητρική μου καταγωγή Andreuccio = Ανδρούτσος ξεκινά από την ορεινή περιοχή του Άρβανου της βόρειας Ηπείρου, κατέρχεται στο Ναύπλιο περί το 1360 στην υπηρεσία των Βενετών ως stradioti, οπλίτες, ακρίτες, φύλακες, από εκεί διασπάται στην ορεινή Τσακονιά μετά την άφιξη των Οθωμανών το 1715 όπου και πάλι κάποιοι από τους προγόνους μου προτιμούν να πάνε στον ορεινό Πραστό Αρκαδίας, άλλοι να ιδρύσουν το Castello delle Spezie (Σπέτσες) για θαλασσινό εμπόριο (και πειρατεία!), άλλοι να φύγουν από τη Μεθώνη μαζί με τους Βενετούς κυρίαρχους του Μοριά για την ορεινή Σικελία… Piana de’ Greci, οροπέδιο κοντά στο Παλέρμο.
Η μητέρα μου Μαργαρίτα όπως και ο παππούς μου Ευάγγελος Ανδρούτσος γεννήθηκαν στο Πλατανάκι του Πάρνωνα, ένα βλάχικο χωριουδάκι στα 1000 μέτρα υψόμετρο, βοσκούς, μελισσοκόμους, τεχνίτες μαραγκούς, με ελάχιστους μόνιμους κατοίκους πλέον, που όμως πριν δυο αιώνες έσφυζε από ζωή. Σήμερα είναι σκορπισμένοι στην Αθήνα και Πειραιά (όπου γεννήθηκα), κυρίως όμως στο Οχάιο όπου κατέφυγαν συστηματικά από τις αρχές του 20ου αιώνα όλοι σχεδόν οι Αρκάδες μετανάστες και κατέχουν μια πολύ ισχυρή κοινότητα καταγωγής. Κι αυτοί μείγμα λαών της Μεσογείου, Σλάβοι (Βλάχοι), Αρβανίτες, Ιταλοί, Τούρκοι… επιστρώσεις πολλών αιώνων “ελληνοποίησης” μέσω της κρατικής – θρησκευτικής κοινής γλώσσας κυρίως, τη ρωμαίικη (ελληνορωμαϊκή παράδοση 2.000 ετών).
Οι δυσκολίες επιστροφής στο βουνό σήμερα είναι προφανείς και όχι μόνο οικονομικές ή κοινωνικές. Για μένα το κυριότερο πρόβλημα είναι η κλειστή, ξενοφοβική, εχθρική νοοτροπία των χωρικών, που αποτρέπουν οποιαδήποτε καινοτομία και πειραματισμό, αγκιστρωμένοι στη στασιμότητα, στα στερεότυπα, στην άγνοια, στην καχυποψία πως κάποιος “πανούργος” με ξένη κουλτούρα τους απειλεί να τους βλάψει οπότε του εύχονται “προληπτικά” να του ψοφήσει η κατσίκα να σηκωθεί να φύγει από το χουργιό.
Ο εθελοντισμός δεν πρέπει να αγνοεί αυτό το γενικό ξενοφοβικό σενάριο και να προσπαθεί μόνο με εγχειρήματα βέλτιστων πρακτικών πάνω σε πρακτικά θέματα. Αντίθετα, πρέπει να προκαλεί συζήτηση, να απαντά στις καχυποψίες και φοβίες, να κερδίζει πόντους εμπιστοσύνης, να θεμελιώνει λογικές κοινού προβληματισμού σε ανοιχτές νοοτροπίες αλλαγής τρόπου ζωής, με γνώμονα την ποιότητα, τη μακροζωία, την άνεση χρόνου για ενασχόλιση με ευχάριστες δραστηριότητες που δίνουν νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη και παράγουν πολιτισμό.
Με λίγα λόγια, κάθε τοπική δράση πρέπει να νοείται και να διαχειρίζεται ως ολοκληρωμένο εγχείρημα Κοινωνιοθεραπείας!
el.wikipedia.org/wiki/Καλοσκοπή_Φωκίδας
Μια αντιπρόταση για την αξιόλογη πρωτοβουλία αναγέννησης ενός χωριού:
Η επιβολή αγγλοσαξονικής ονομασίας “Kaloskopi restart” στην αξιόλογη πρωτοβουλία, προκαλεί απόρριψη στους ντόπιους – ιδιαίτερα στους σλαβόφωνους Ρωμιούς που διατηρούν τη γλωσσική και πολιτισμική τους κληρονομιά. Μια εναλλακτική ονομασία θα πρέπει:
Να σέβεται την τοπική ιστορία (σλαβική/ρωμαίικη ρίζα).
Να έχει νόημα στα ελληνικά (για ευρύτερη αποδοχή).
Να δείχνει αναγέννηση (χωρίς ξενίζουσα γλωσσική επικάλυψη επίκλισης της παγκοσμιοποίησης, ομογενοποίησης, άρνησης της εντοπιότητας κάθε ταυτότητας).
Αντιπρόταση:
“Κουκουβίστα-Νέα Όραση”
Γιατί;
Διατηρεί το ιστορικό σλαβικό γνήσιο όνομα αιώνων (σεβασμός στους ντόπιους).
Προσθέτει το “Νέα Όραση”, που μεταφράζει τη φράση “restart” με ποιητικό ελληνικότατο τρόπο.
Ενώνει παρελθόν και μέλλον.
Χρησιμοποιεί την επίσημη ελληνική ονομασία (για νομική συνέχεια), είναι απλό, δυναμικό και κατανοητό από όλες τις ηλικίες.
Είναι εύκολο να το υιοθετήσουν οι ντόπιοι.
Δείχνει συνέχεια (όχι ξένη ισοπεδωτική επέμβαση).
Πιο τολμηρή πρόταση (αν υπάρχει ανοχή για μικτή γλώσσα):
Κρατάει τη σλαβική ρίζα (Kukuvista).
ΠΑΝΟΡΑΜΑ = Panorama λέξη ελληνικότατη και παγκοσμιότατη επίσης!
Νέα Όραση είναι ορολογία παγκόσμια, αναγνωρίσιμη και δείχνει πως ξέρετε να βλέπετε παρελθόν, παρόν και μέλλον. H φάση restart ξεπεράστηκε, ωρίμασε, ρίζωσε, βγάζει καρπούς!
Εξωστρέφεια δεν σημαίνει μιμητισμό των ξενισμών, σημαίνει ανταλλαγή στοιχείων, επιβίωση διασταύρωσης και όχι παθητική ενσωμάτωση.
Για μια νέα ορμητική αρχή της φετινής καλοκαιρινής περιόδου ας γίνει ζύμωση ιδεών για ένα φεστιβάλ παλινόστησης στο χωριό και γύρω περιοχές, με υλικό που σας διαθέτω πολύ ευχαρίστως
Συμβουλή για κοινωνική αποδοχή
Συζήτηση με την τοπική κοινότητα: Οι ντόπιοι στο σύνολό τους θα πρέπει να συζητήσουν και να ψηφίσουν ή να προτείνουν δικές τους παραλλαγές με ανοιχτές δημοκρατικές, συμμετοχικές διαδικασίες.
Ιστορική αναφορά: Να δοθεί έμφαση ότι η νέα ονομασία δεν σβήνει το παρελθόν, αλλά το συμπληρώνει.
Τελική επιλογή:
Η “Κουκουβίστα-Νέα Όραση” είναι κατά τη γνώμη μου ιδανικότερη, γιατί:
Σέβεται και τα παραδοσιακά σλαβικά (βλάχικα) και τα ελληνικά.
Είναι κατανοητή και ποιητική.
Δεν φαίνεται επιβολή από εξωτερικούς παράγοντες με κινδύνους αλλοτρίωσης από την παγκοσμιοποίηση.
Ευάγγελος Αλεξανδρής Ανδρούτσος
Project manager διεθνών προγραμμάτων συνεργασίας.