Ελλάδα – Ιταλία – Ευρώπη: Το τρίγωνο της παραγωγικότητας και της τεχνητής νοημοσύνης
Του Ευάγγελου Αλεξανδρή Ανδρούτσου
Η παραγωγικότητα παραμένει ο πιο δύσκολος γρίφος της ελληνικής οικονομίας. Παρά τις επιδοτήσεις, τις μεταρρυθμίσεις και τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, η Ελλάδα εξακολουθεί να κινείται πολύ κάτω από τον μέσο ευρωπαϊκό ρυθμό. Η χαμηλή παραγωγικότητα δεν είναι μόνο οικονομικό μέγεθος· είναι σύμπτωμα ενός συνολικού καθυστερημένου μετασχηματισμού, τεχνολογικού και πολιτισμικού.
Το παραγωγικό χάσμα με την Ευρώπη
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, η παραγωγικότητα στην Ελλάδα φτάνει μόλις τα 25 ευρώ ανά ώρα εργασίας, όταν ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 46 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα μας λειτουργεί στο 54% της ευρωπαϊκής απόδοσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα εισοδήματα και την ανταγωνιστικότητα.
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, υπενθυμίζει ότι οι μισθοί δεν μπορούν να αυξηθούν χωρίς αντίστοιχη άνοδο της παραγωγικότητας. «Αν αύριο αυξήσουμε 30% τους μισθούς, θα χρεοκοπήσουμε», είπε χαρακτηριστικά. Η σχέση είναι απλή: παραγωγικότητα σημαίνει μεταρρυθμίσεις, επενδύσεις και τεχνολογική πρόοδο.
Η Ιταλική εμπειρία: παράδοση βιομηχανίας και ψηφιακό άλμα
Η Ιταλία, παρότι και αυτή αντιμετωπίζει χρόνιες ανισορροπίες, έχει μια σαφώς πιο ισχυρή βιομηχανική βάση. Η παραγωγικότητα της εργασίας κυμαίνεται γύρω στα 41 ευρώ/ώρα, με ισχυρούς τομείς μεταποίησης, αυτοματισμού και εξαγωγών.
Η ιταλική πολιτική των τελευταίων ετών επικεντρώνεται σε προγράμματα όπως το Piano Nazionale di Ripresa e Resilienza, που επιδοτεί την ψηφιακή μετάβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και την εισαγωγή εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) στη βιομηχανία και τις υπηρεσίες.
Το αποτέλεσμα είναι ότι, παρότι οι ιταλικές ΜΜΕ έχουν ανάλογα προβλήματα κλίμακας με τις ελληνικές, η ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών γίνεται πιο συστηματικά, χάρη στην ύπαρξη τεχνολογικών οικοσυστημάτων γύρω από πανεπιστήμια, περιφέρειες και clusters καινοτομίας.
Η ελληνική πραγματικότητα: μικρές επιχειρήσεις, χαμηλές επενδύσεις
Στην Ελλάδα, σχεδόν οι μισοί εργαζόμενοι (47%) απασχολούνται σε επιχειρήσεις με λιγότερα από 10 άτομα – ποσοστό πρωτοφανές για την Ευρώπη. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, που συνήθως δεν διαθέτουν επενδυτικά κεφάλαια ή τεχνογνωσία, αδυνατούν να εκμεταλλευτούν οικονομίες κλίμακας και να εκσυγχρονιστούν.
Οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένουν στο 16%, έναντι 21% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ενώ οι επενδύσεις σε μηχανολογικό και τεχνολογικό εξοπλισμό είναι 25% χαμηλότερες από τα προ κρίσης επίπεδα.
Αυτό σημαίνει ότι ο Έλληνας εργαζόμενος συχνά δουλεύει περισσότερο, αλλά με παλαιότερα μέσα παραγωγής και περιορισμένα τεχνολογικά εργαλεία.
Το τεχνολογικό έλλειμμα και η τεχνητή νοημοσύνη
Η ψηφιακή καθυστέρηση αποτελεί σήμερα έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες του παραγωγικού ελλείμματος. Μόλις το 57% των ελληνικών επιχειρήσεων χρησιμοποιεί προηγμένες ψηφιακές τεχνολογίες (έναντι 77% στην ΕΕ) και μόλις το 19% κάνει χρήση εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης, το χαμηλότερο ποσοστό σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αντίθετα, χώρες όπως η Φινλανδία, η Δανία και η Ολλανδία, που βρίσκονται στην κορυφή της παραγωγικότητας, έχουν ποσοστά χρήσης ΤΝ πάνω από 60%. Η τεχνητή νοημοσύνη, στις χώρες αυτές, δεν είναι απλώς ένα «τεχνολογικό παιχνίδι» αλλά ένα πρακτικό εργαλείο βελτιστοποίησης παραγωγής, logistics, marketing και εξυπηρέτησης πελατών.
Το ανθρώπινο κεφάλαιο: η χαμένη ευκαιρία
Η Ελλάδα διαθέτει καλά μορφωμένο ανθρώπινο δυναμικό, αλλά οι δεξιότητες συχνά δεν ταιριάζουν με τις ανάγκες της αγοράς. Το φαινόμενο της «διαρθρωτικής ανεργίας» συνυπάρχει με τη δυσκολία των επιχειρήσεων να βρουν κατάλληλο προσωπικό. Αυτό αποδεικνύει ότι η εκπαίδευση και η παραγωγή λειτουργούν σε διαφορετικούς κόσμους. Η ελλάδα διακρίνεται με αρνητικό πρόσημο στον λειτουργικό ψηφιακό αναλφαβητισμό και αυτό είναι ένα μέγιστο εμπόδιο στη χρήση του νέων τεχνολογιών στην καθημερινότητα της επικοινωνίας και κοινωνικότητας αλλά και στην παραγωγικότητα της εργασίας.
Η Ιταλία έχει επενδύσει περισσότερο στα πολυτεχνικά ινστιτούτα, τις επαγγελματικές σχολές και τα τοπικά δίκτυα καινοτομίας, ενώ στην Ελλάδα η σύνδεση εκπαίδευσης και παραγωγής παραμένει θεωρητική.
Ο τουρισμός: ανάπτυξη χωρίς παραγωγικότητα
Ο τουριστικός τομέας, που στηρίζει μεγάλο μέρος του ελληνικού ΑΕΠ, αποδεικνύει το παράδοξο: από το 2009 έως το 2023, η απασχόληση σε εστίαση και καταλύματα αυξήθηκε κατά 87%, αλλά η παραγωγικότητα στον ίδιο κλάδο μειώθηκε κατά 41%.
Η αύξηση της εργασίας δεν συνοδεύτηκε από τεχνολογικό εκσυγχρονισμό ή αναβάθμιση υπηρεσιών. Αντίθετα, η εξάρτηση από εποχική και χαμηλά αμειβόμενη εργασία διεύρυνε το χάσμα με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Από την επιδότηση στην κουλτούρα της καινοτομίας
Η τεχνολογική καινοτομία δεν έρχεται μόνο από τα προγράμματα χρηματοδότησης, αλλά από τη νοοτροπία επιχειρηματικότητας και την κουλτούρα μάθησης. Η Ελλάδα μπορεί να συγκλίνει με την Ευρώπη μόνον αν συνδέσει την τεχνητή νοημοσύνη, την ψηφιοποίηση και την κοινωνική καινοτομία με πραγματικές εφαρμογές στην καθημερινή παραγωγή: στη γεωργία, στη βιοτεχνία, στον τουρισμό, στη δημόσια διοίκηση.
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γίνει μοχλός ευφυούς παραγωγικότητας, εφόσον συνδυαστεί με την εκπαίδευση, τη συνεργασία και την εμπιστοσύνη. Χωρίς αυτά, οι επενδύσεις μένουν αριθμοί και οι μεταρρυθμίσεις διατάγματα.
Χρήσιμα συμπεράσματα και προοπτικές ανάπτυξης:
Η Ελλάδα δεν υστερεί μόνο σε κεφάλαια, αλλά κυρίως σε οργανωμένη στρατηγική τεχνολογικής ενσωμάτωσης. Αντίθετα, η Ιταλία δείχνει ότι ακόμη και με δομικά προβλήματα, η σύνδεση βιομηχανίας, εκπαίδευσης και ψηφιακής καινοτομίας μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα και τον πλούτο.
Η πραγματική ανάπτυξη δεν είναι θέμα μόνο επενδύσεων, αλλά τεχνολογικής ωριμότητας και κοινωνικής νοημοσύνης, προσαρμογής του ανθρώπινου κεφαλαίου στις νέες τεχνολογικές συνθήκες και νοοτροπίες συνεργατικότητας της ψηφιακής δικτύωσης και επεξεργασίας δεδομένων.
