https://www.deepl.com/ <<< ΟΤΤΙΜΕ TRADUZIONI PER SEMPRE, INSTALLAZIONE CON UN SOLO CLICK
AVVISO PER I NAVIGANTI NAUFRAGATI NEL NOSTRO BILINGUISMO NOBILE
Των ναυτικών τα χρώματα: όταν τα παραθύρια μιλούσαν για μακρινές θάλασσες
Σε κάθε αιγαιοπελαγίτικο χωριό, σε κάθε στενό σοκάκι ενός ναυτικού οικισμού, θα δεις παραθύρια και βάρκες με χρώματα που δεν είναι τυχαία. Μπλε, θαλασσί, κοβάλτο, γαλαζοπράσινο, μολυβί, γκρι… Είναι οι χρωματικοί χάρτες των θαλασσών που όργωσαν οι καραβοκύρηδες. Κι αν δεν υπήρχαν τα σημερινά βιογραφικά και ταμπέλες, εκείνοι οι αναλφάβητοι θαλασσινοί φρόντισαν να “υπογράφουν” τις διαδρομές τους με χρώμα. Ένα διακοσμητικό σύστημα που λειτουργούσε ως άτυπη διαφήμιση ναυτικών προορισμών εμπορίου, δεσμών, πειρατείας αλλά και ως μυστικός κώδικας αναγνώρισης μεταξύ ναυτικών με τις ίδιες εμπειρίες ζωής, στις ανταύγειες των θαλασσών που έζησαν μαζί.
Ο μπάρμπας με τα γκρι παραθυρόφυλλα ίσως είχε εμπειρίες από τις βροχερές ακτές της Μασσαλίας και της Προβηγκίας. Ο καραβοκύρης με το κοβάλτιο στα κουφώματα, εμπορευόταν στα ανοιχτά του Λιβυκού πελάγους, ίσως με στάσεις σε Τρίπολη ή Ντέρνα. Το μολυβί παράθυρο πρόδιδε επισκέπτες του Βοσπόρου, Κωσταντινούπολης, Κωστάντζας, Οδησσού, Προύσας… το γαλάζιο της Σμύρνης, ενώ το γαλαζοπράσινο του σπιτιού στην άκρη του μόλου ίσως δήλωνε το πέρασμα από Βεγγάζη ή Αλεξάνδρεια.
Δεν ήταν μόνο στολισμός, αλλά και δήλωση γεωπολιτικής παρουσίας, τοπικής χρωματικής ταυτότητας και βιωμάτων μιας ζωής. Ο κάθε χρωματισμός δεν λειτουργούσε απλά ως στοιχείο ταυτότητας, αλλά και ως εργαλείο κοινωνικής προβολής, τόπος καταγωγής, κοσμοπολίτικη μαρτυρία, κύρος. Πολλοί από αυτούς τους ναυτικούς διατηρούσαν δεύτερες οικογένειες, σπίτια, σχέσεις μακροχρόνιες σε λιμάνια του εξωτερικού, αφήνοντας απογόνους και ρίζες σε ξένες χώρες. Το χρώμα στο παράθυρο έλεγε περισσότερα από όσα μπορούσε να γράψει ένα γράμμα, ή μια πινακίδα σε καιρούς που ο αναλφαβητισμός ήταν ολικός και όποιος ήξερε να υπογράφει το ονοματεπώνυμό του θεωρείτο “καλλιεργημένο” άτομο και συχνά είχε διοικητικό ρόλο.
Αυτοί οι κώδικες σήμερα διατηρούνται ως τουριστικό φολκλόρ, ο χρωματισμοί επέζησαν ως απλά διακοσμητικά στοιχεία αλλά ελάχιστοι γνωρίζουν την πραγματική τους σημασία. Είναι το DNA των θαλασσών, η κρυφή γλώσσα της αλμύρας και της νοσταλγίας, καταγραμμένη πάνω σε ξύλα, βάρκες, φράχτες, πόρτες και παντζούρια. Κι αν σε κάποιο σπίτι δεις συνδυασμούς χρωμάτων –π.χ. μπλε με κοκκινωπό ή γαλάζιο με λευκή πατίνα– ίσως να δηλώνει ταυτόχρονη εμπορική δραστηριότητα σε δύο θαλάσσια μέτωπα ή και γάμους σε περισσότερα από ένα λιμάνια, ένα της Μπαρμπαριάς κι ένα του Πόντου ή της Μάλτας, Σικελίας.
Η τέχνη αυτών των χρωμάτων δεν μαθαίνεται σε σχολεία. Είναι μνήμη και εμπειρία που τείνει να χάνεται μαζί με τις μνήμες των θαλασσοπόρων ναυτικών άλλων, περασμένων εποχών ηρωικής επιβίωσης, άγριων συνθηκών πολεμικών επιχειρήσεων. Είναι θαλασσινό αίμα που δεν καταγράφεται σε γενεαλογικά δέντρα, όπως το πατρικό μου Σμυρναίικο – Χιώτικο και μητρικό δικό μου Σπετσιώτικο – Τσακώνικο που εξερευνώ με ζήλο για μια ολόκληρη ζωή, αλλά ζει στα παραθύρια που βάφτηκαν κάποτε με συνείδηση, από χέρια που ήξεραν ότι επιστρέφουν πάντα στον τόπο τους — μα με την καρδιά μοιρασμένη σε τέσσερις θάλασσες.
Κάποιοι προπαππούδες μου είχαν μια οικογένεια στις Σπέτσες και μια δεύτερη στο Κυπαρίσσι, αλλά και άλλα σπιτικά σε Πόρτο Κάγιο και Μαρμάρι, στην Cimova (πρόσφατα εξελληνισμένη σε Αρεόπολη)… στη Μάνη! Άλλοι στον Πραστό και στο Ναύπλιο, άλλοι στο Λεωνίδιο και στον Κοσμά… γενικά οι “σύγκριες” και οι συγκατοικήσεις ήταν ο κανόνας για αιώνες, για πάντα στις φάρες όπου η ισχύς των ντουφεκιών ανάγκαζε τα σόγια να έχουν άρρενες μισθοφόρους οπλίτες για επιβίωση.
Ιστορίες που μας ανήκουν, αλλά ΔΕΝ θέλουμε να γνωρίζουμε, αφαιρούμε από την ανάγνωση των συμβόλων γύρω μας, που απλώς αναπαράγουμε χωρίς να γνωρίζουμε την εννοιολογική σημασία τους, παπαγαλίζοντας αυτάρεσκα και κακόγουστα αρχιτεκτονικές νοοτροπίες συντηρητισμού και ανοησίας, παραγνωρίζοντας τους δικούς μας χρωματισμούς της θάλασσας, ζωηρούς, φανταχτερούς, με φωτισμένες αμμουδιές και λευκά πετρώματα!
