Ο μύθος της «καταστροφής της οθωμανικής αρμάδας» Σπετσών
Συχνά στην ελληνική δημόσια αφήγηση επαναλαμβάνεται ότι ο οθωμανικός στόλος «καταστράφηκε ολοσχερώς» μετά από συγκεκριμένες συγκρούσεις της Επανάστασης του 1821. Συγκεκριμένα, κάθε χρόνο στις Σπέτσες, τόπο που ίδρυσαν ως οικισμό το 1715 οι πρόγονοί μου Andreucci – Ανδρούτσοι, εορτάζεται η πυρπόληση της οθωμανικής ναυρχίδας μετά ναυμαχία με Σπετσιώτες μαχητές, με πρωταγωνιστή τον προπάππο μου Κοσμά Μπαρμπάτση – Barbaccio. Ωστόσο, η ιστορική έρευνα δείχνει ότι αυτός ο ισχυρισμός δεν ευσταθεί, πρόκειται για κατασκευασμένο μύθο της δεκαετίας του 1980 με σκοπό την προσέλκυση τουριστών για φαντασμαγορικό θέαμα με πυροτεχνήματα στη θάλασσα, τη λεγόμενο “αναπαράσταση”.
📌 Τεκμηριωμένα στοιχεία:
Ο οθωμανικός στόλος, παρά τις απώλειες από πυρπολήσεις και επιθέσεις Ελλήνων ναυμάχων (Κανάρη, Μιαούλη κ.ά.), αλλά όχι στις Σπέτσες, ουδέποτε εξουδετερώθηκε πλήρως.Οι Οθωμανοί διατήρησαν τη δυνατότητα ανεφοδιασμού, μεταφοράς στρατευμάτων και ελέγχου των θαλάσσιων οδών καθ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης.Μεταξύ 1822–1826 έγιναν επανειλημμένες ανασυγκροτήσεις του στόλου, με ενισχύσεις από την Κωνσταντινούπολη και τη Βόρεια Αφρική.Η καθοριστική στιγμή της καταστροφής του οθωμανικού–αιγυπτιακού στόλου ήρθε μόνο με τη ναυμαχία του Ναυαρίνου (1827), όπου οι ενωμένες ευρωπαϊκές δυνάμεις (Αγγλία–Γαλλία–Ρωσία) προκάλεσαν την πραγματική, μη αναστρέψιμη απώλεια.
Η συμβολή του γένους των Ανδρουτσέων και του πυρπολητή Κοσμά Μπαρμπάτση
Η 3η Απριλίου 1821 αποτελεί ορόσημο για τον θαλασσινό αγώνα της Επανάστασης. Εκείνη την ημέρα ο σπετσιώτικος και ο τσακώνικος στόλος ύψωσαν τη σημαία της Ελευθερίας, μπαίνοντας δυναμικά στον ένοπλο αγώνα εναντίον της οθωμανικής τυραννίας, πλάι στις χερσαίες δυνάμεις του Μοριά και στον θρυλικό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Ανάμεσα στους ηγέτες που σφράγισαν με το όνομά τους την εποχή, ξεχωρίζουν οι Ανδρουτσαίοι, μια οικογένεια με μακραίωνη παρουσία στην Πελοπόννησο. Οι πρόγονοί τους, αρβανίτες μισθοφόροι, υπηρέτησαν επί έξι αιώνες άλλοτε υπό τους Ρωμαίους (Βυζαντινούς), άλλοτε τους Βενετούς και κατόπιν τους Οθωμανούς, μέχρι που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της Επανάστασης του 1821.
Οι Ανδρουτσαίοι της Επανάστασης
Ο Γεώργιος Ανδρούτσος γεννήθηκε στις Σπέτσες γύρω στο 1782. Γονείς του ήταν ο Ιωάννης Αναστασίου Ανδρούτσος και η Διαμάντω Ιω. Ντούβρου (ή Δούβρου). Εκτός από τον Γεώργιο, η οικογένεια απέκτησε και άλλα τέκνα που διακρίθηκαν:
Αναστάσιος Ανδρούτσος (1786 – 1835;): Ένας από τους πλέον εξέχοντες προκρίτους των Σπετσών. Διετέλεσε ναύαρχος του σπετσιώτικου στόλου κατά το πρώτο έτος της Επανάστασης, με κομβική συμβολή στη θαλασσινή δράση.
Κυριάκος Ανδρούτσος (1791 – 1861): Με αξιόλογη συμμετοχή στον Ναυτικό Αγώνα του ’21, συνέχισε τη στρατιωτική παράδοση της οικογένειας.
Σταματίνα Ανδρούτσου: Παντρεύτηκε τον γενναίο πυρπολητή Κοσμά Μπαρμπάτση, δημιουργώντας δεσμούς αίματος ανάμεσα στις δύο ιστορικές μορφές.
Κονδυλία Ανδρούτσου, σύζυγος Μέξη, διέταξε την κατασκευή υπερπολυτελούς ιταλικής βίλλας στις Σπέτσες, το σημερινό εθνικό μουσείο.
Η οικογένεια Ανδρουτσέων δεν ήταν απλώς παρατηρητής της Επανάστασης. Βρέθηκε στην καρδιά και ηγέτες των εξελίξεων, στην πρώτη γραμμή της θάλασσας και της ξηράς, συμβάλλοντας με ανδρεία, ηγεσία και στρατηγική διορατικότητα.
Ο πυρπολητής Κοσμάς Μπαρμπάτσης
Ο Κοσμάς Μπαρμπάτσης (από το ιταλικό barbaccio = τραχύς γενειοφόρος) υπήρξε εμβληματική μορφή του ναυτικού Αγώνα. Η γαμήλια ένωση με τη Σταματίνα Ανδρούτσου τον ενέταξε άμεσα στην οικογένεια.
Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, σε μια κρίσιμη στιγμή της πολιορκίας του Ναυπλίου, ο Μπαρμπάτσης επιχείρησε απελπισμένη έξοδο από την Ντάπια Σπετσών εναντίον του οθωμανικού στόλου, με σκοπό την πυρπόληση της ναυαρχίδας. Η προσπάθεια αυτή, αν και γενναία, δεν κατέληξε σε πραγματική ναυμαχία ούτε σε πυρπόληση, καθώς ο οθωμανός ναύαρχος είχε σαφείς εντολές από τον σουλτάνο να αποφύγει κάθε σύγκρουση και μοναδικός του στόχος ήταν η ενίσχυση και ο ανεφοδιασμός των πολιορκημένων στο Ναύπλιο.
Εδώ βρίσκεται και το κομβικό σημείο: ο περιβόητος “πυρπολισμός της ναυαρχίδας” ουδέποτε έλαβε χώρα. Πρόκειται για μεταγενέστερη ιστορική κατασκευή, η οποία δημιουργήθηκε αργότερα, στο πλαίσιο εορτασμών και τουριστικής προβολής του νησιού. Το θέαμα της «Αρμάτας», με τα πυροτεχνήματα και την αναπαράσταση δήθεν ναυμαχίας, αποτελεί μια σύγχρονη παράδοση χωρίς ιστορικό υπόβαθρο.
Ιστορική αλήθεια και μνήμη
Η αναγνώριση αυτής της παραποίησης δεν μειώνει τη σημασία των πραγματικών αγώνων των Σπετσιωτών ούτε τη θυσία και την ανδρεία των Ανδρουτσέων και του Μπαρμπάτση. Αντίθετα, αναδεικνύει την ανάγκη να διαφυλάξουμε την αλήθεια και να τιμήσουμε την ιστορία χωρίς μυθοπλασίες.
Η οικογένεια των Ανδρουτσέων, με τις μορφές του Γεωργίου, του Αναστασίου, του Κυριάκου και της Σταματίνας, σε συνδυασμό με τη δράση του Κοσμά Μπαρμπάτση, αφήνει ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας.
Ο Γεώργιος Ανδρούτσος εγγονός του εποικιστή Κολιανδρούτσου, με τη σύζυγό του Χριστίνα (άγνωστο το επώνυμό της) απέκτησαν πέντε γιούς, τον Ιωάννη (1808), τον Ανδρέα (1818), τον Κυριάκο (1822), τον Αριστείδη (1824) και τον Νικόλαο και δύο κόρες την Κονδυλία που παντρεύτηκε τον πρωτότοκο γιο του Χατζηγιάννη Μέξη Θεόδωρο και την Μαριγώ σύζυγο του Βασιλείου Παύλου Χατζηαναργύρου.Ο Ανδρούτσος είναι γνωστός και ως Κολιανδρούτσος (από το αλβανικό Κόλιας = Νικόλαος – το όνομα του προπάππου του πρόσφυγα από την Αρβανιτιά Ναυπλίου στο νησί το 1715– και Ανδρούτσος από το ιταλικό – βενετικό Andreuccio που σημαίνει έμπιστος άνδρας). Όλοι τους καραβοκύρηδες και γενναίοι ναυτιλόμενοι, έμποροι με μακρά εμπειρία ναυτοσύνης αιώνων σε όλη τη Μεσόγειο. Μαζί με όλους τους εφοπλιστές και τους οπλίτες των πληρωμάτων τους, σήκωσαν το ανάστημά τους στις οθωμανικές δυνάμεις κατοχής και κατάφεραν τελικά να τις διώξουν, να απελευθερώσουν τον τόπο που αργότερα πήρε την τελική σημερινή μορφή της ως έθνος, κράτος, λαός ενωμένος, νικητής.
Θέλαμε να ανήκουμε στη δύση, στην κοιτίδα του ελληνορωμαϊκού δυτικού πολιτισμού, του κράτους δικαίου και πρόνοιας, κοινωνικής συνοχής και ευημερίας, ελευθερίας και αλληλεγγύης και όχι στον σουλτανικό αυταρχισμό, στην ανατολίτικη σατραπεία, στην τυραννία του αφεντικού.
Σήμερα ως ελεύθεροι ευρωπαίοι πολίτες εκφράζουμε την αμέριστη συμπαράστασή μας στον δήμαρχο της Κωσταντινούπολης Ιμάμογλου, διωκόμενο από την ίδια πάντα νοοτροπία της αυθαιρεσίας, της βίας, της επιβολής της κεντρικής εξουσίας στον αδύναμο πολίτη, που για την ανατολική νοοτροπία δεν υφίσταται, παρά μόνο με την έννοια του “υπηκόου”, υπάκοου υπηρέτη της εκάστοτε εξουσίας που αναπαράγει την αδικία με κάθε τρόπο, παραβιάζοντας χωρίς συστολή τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις αξίες όπως η ελευθερία, η δημοκρατία, η πρόοδος.
Για να θυμόμαστε τις ηρωικές προσφορές των γενναίων προγόνων μας, ο ιστορικός δήμος Σπετσιωτών, πρωτοπόρος στον Αγώνα εθνικής ανεξαρτησίας, ζητούμε να αναρτάται στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου τιμής ένεκεν οι 4 προσωπογραφίες των Ανδρουτσαίων πρωταγωνιστών της επανάστασης, με την προσδοκία να αναρτηθεί σύντομα στο πιο κεντρικό σημείο του δήμου ο αδριάντας του Ναυάρχου Γεώργιου Ανδρούτσου, εγγονός του Κολιανδρούτσου (Κόλιας= Νικόλας στα Αρβανίτικα, Andreuccio = μισθοφόρος, στρατιώτης, έμπιστος φρουρός στην ιταλική Βενετική) με το ίδιο παρατσούκλι του ιδρυτή του οικισμού Castello delle Spezie, Κάστρο των Σπετσιών. Έφτασε εδώ φυγάς από την Αρβανιτιά Ναυπλίου το 1715 με την άφιξη των οθωμανών, για να διατηρήσει την ανεξαρτησία του, την ανυποταξία του, την υπερήφανη αντίστασή του στο νέο σουλτανικό καθεστώς κι έφερε νέα ζωή στον τόπο μας.
Επίλογος
Εγώ, Ευάγγελος Αλεξανδρής Ανδρούτσος, φέρω το μητρικό γένος των Ανδρουτσέων και την ευθύνη της μνήμης τους. Ένα γένος με 600 χρόνια συνεχούς ιστορίας ως αρβανίτες πολεμιστές της Πελοποννήσου, που άλλοτε υπηρέτησαν ξένες δυνάμεις, μα το 1821 στάθηκαν στο πλευρό της Ελευθερίας, μαχητές του Διαφωτισμού και του φιλελευθερισμού.
Η αλήθεια είναι η μεγαλύτερη τιμή προς τους προγόνους μας. Κι αυτή η αλήθεια πρέπει να διαφυλαχθεί, πέρα από τουριστικές κατασκευές και εφήμερα θεάματα.
ΕΘΝΙΚΟΝ ΤΟ ΑΛΗΘΕΣ, ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΡΕΖΙΛΕΥΟΥΝ ΤΟ ΓΕΝΟΣ.
Συμπέρασμα:
Η εικόνα της «ολικής καταστροφής» στις πρώτες φάσεις της Επανάστασης δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική αλήθεια. Αντίθετα, πρόκειται για εθνικό μύθο που καλλιέργησε τον ηρωισμό και την ψυχική αντοχή των αγωνιστών, αλλά η στρατηγική εξουδετέρωση του οθωμανικού στόλου έγινε αργότερα, από τις Μεγάλες Δυνάμεις.⚖️
