Γλωσσικό Ταξίδι: Η Πολιτισμική Εξέλιξη της Βερικοκιάς
Η βερικοκιά, με τα γλυκά και ζουμερά της φρούτα, κοσμεί τους κήπους και γαργαλάει τους ουρανίσκους μας εδώ και αιώνες. Ας ξεκινήσουμε ένα γλωσσικό ταξίδι, εξερευνώντας την ονομασία της βερικοκιάς και τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τις λέξεις.
του Ευάγγελου Αλεξανδρή Ανδρούτσου
Το βερίκοκο είναι ο καρπός της βερικοκιάς (επιστημονική ονομασία prunus armeniaca) της οικογενείας των ροδιδών. Κατάγεται από τη Β. Κίνα, Μαντζουρία και Μογγολία και ήρθε στην Ευρώπη από την Αρμενία απ΄ όπου πήρε και το όνομά της.
Η καλλιέργειά της ήταν γνωστή στην Κίνα από το 2.200 π.Χ. και φαίνεται ότι μεταφέρθηκε στην Ελλάδα από τον Μέγα Αλέξανδρο, γιατί δεν αναφέρεται από τον Θεόφραστο (400 π.Χ.). Ο Διοσκουρίδης ανέφερε τα βερίκοκα ως αρμενικά μήλα, λόγω της προέλευσης του φυτού. Στην Κύπρο και στα Δωδεκάνησα το ονομάζουν χρυσόμηλο, ενώ σε άλλα μέρη της Ελλάδος χρησιμοποιούν το όνομα ζαρδελιά.
Πρόκειται για ένα από τα πιο αγαπημένα μου φρούτα της παιδικής μου ηλικίας που θυμάμαι να ζητώ από τον πατέρα μου να μου φέρνει τακτικά στο σπίτι ή στη μητέρα μου να αγοράζει από τον μανάβη της γειτονιάς ή τον πλανόδιο με το άλογο και το κάρο…
Η ονομασία «βερίκοκο» προήλθε από την Αρχαία Ελληνιστική λέξη πραικόκιον, η οποία με την σειρά της προκύπτει από τη λατινική praecocia (praecoquus) που σημαίνει «πρώιμος», επειδή ο καρπός του παρουσιάζει πρώιμη ωρίμανση. Από την ελληνιστική λέξη προέρχεται και η αραβική berkuk (από το al-barqūq που προήλθε από την μεσαιωνική ελληνορωμαϊκή λέξη βερικοκκία)
Ρίζες στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία:
Ξεκινάμε με τη ρωμαϊκή λέξη “Praecocia”, που υποδήλωνε την πρώιμη ωρίμανση του καρπού. Η λέξη εξελίχθηκε στο ελληνιστικό “πραϊκόκιον”, διατηρώντας την έννοια της πρωιμότητας.
Εξάπλωση στην Ανατολή:
Καθώς η βερικοκιά καλλιεργούταν σε όλο και περισσότερες περιοχές, η ονομασία της υιοθετήθηκε και διαμορφώθηκε από διάφορες γλώσσες.
- Αραβικά: “al-barquq”
- Περσικά: “albaricoque”
Επιστροφή στη Δύση:
Από την Ανατολή, η ονομασία του καρπού ταξίδεψε στην Ευρώπη, υιοθετώντας διάφορες μορφές:
- Ιταλικά: a(l)percoc
- Γαλλικά: abricot
- Αγγλικά: abrecock, apricot
Συμπέρασμα:
Κάθε γλωσσική μορφή αποτελεί ένα κομμάτι του κοινού πολιτισμικού μας παζλ, αφηγούμενη τη συγγενική ιστορία γειτνίασης, της εξάπλωσης και της υιοθέτησης της βερικοκιάς. Η λέξη “βερικοκιά”, αν και φαινομενικά απλή, φέρει μέσα της, όπως τόσες άλλες, σχεδόν όλες οι λέξεις, την καταγραφή πολιτισμών που έσμιξαν και αντάλλαξαν μεταξύ τους εμπορεύματα, γνώσεις, ανθρώπους, γλώσσες, βιώματα… ένα πλούσιο ιστορικό και πολιτισμικό υπόβαθρο που βρίσκουμε καθημερινά μπροστά στα μάτια μας και επιμένουμ να αγνοούμε θεωρώντας τους “ξένους πολιτισμούς, ανθρώπους, γλώσσες”!
Πηγές:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Apricot
- https://www.britannica.com/plant/apricot
- el.wikipedia.org/wiki/Βερίκοκο
Ευάγγελος Αλεξανδρής Ανδρούτσος – Fact Checker
Σύμβουλος οργάνωσης και επικοινωνίας.
Συντονιστής διεθνών ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την βερικοκιά
Οι βερικοκιές είναι φυλλοβόλα δέντρα (χάνουν τα φύλλα τους τον χειμώνα)
Το δέντρο παράγει βρώσιμους καρπούς που χαρακτηρίζονται ως “δρύπη”
Ανήκει στην οικογένεια Rosaceae.
Ανήκει στο γένος Prunus και οι εμπορικές ποικιλίες κατατάσσονται στο είδος Prunus armeniaca.
Το βερίκοκο είναι το εθνικό φρούτο της Αρμενίας
Τα βερίκοκα προέρχονται από περιοχές της Ρωσίας και της Κίνας.
Καλλιεργούνται συνήθως στις ζώνες ανθεκτικότητας/φύτευσης 5-8 του USDA
Η Τουρκία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός βερίκοκων (21% της παγκόσμιας παραγωγής).
Οι παραγωγοί βερίκοκων χρησιμοποιούν υποκείμενα εμβολιασμένα σε ροδακινιά, δαμασκηνιά και βερικοκιά. Διαθέσιμα είναι επίσης μερικά υβρίδια Plum-Apricot.
Το δέντρο αρχίζει να παράγει καρπούς στον 2ο-3ο χρόνο της ζωής του.
Τα λουλούδια εκπτύσσονται πριν από το φύλλωμα του δέντρου, κατά τις αρχές της άνοιξης.
Υπάρχουν μερικές αυτογόνιμες ποικιλίες βερίκοκου, αλλά επιτυγχάνονται υψηλότερες αποδόσεις όταν γίνεται διασταυρούμενη επικονίαση μεταξύ 2 συμβατών ποικιλιών.
Το αραίωμα των καρπών είναι απαραίτητο συνήθως. Αυτό σημαίνει ότι ο παραγωγός πρέπει να αφαιρέσει νωρίς κάποιους καρπούς που δεν έχουν αναπτυχθεί σωστά, έτσι ώστε το δέντρο να χρησιμοποιήσει τους διαθέσιμους πόρους του για να παράξει λιγότερους καρπούς, αλλά καλύτερης ποιότητας και επιθυμητού μεγέθους.
Κατά μέσο όρο και ανάλογα με την ποικιλία και το υποκείμενο, τα βερίκοκα μπορούν να συγκομιστούν 100-120 ημέρες μετά την ανθοφορία.
Το βερίκοκο είναι πηγή διαφόρων βιταμινών (πχ, Α, Β και C) και αντιοξειδωτικών.
Το βερίκοκο έχει μια μοναδική γεύση που δύσκολα ταιριάζει με οποιοδήποτε άλλο φρούτο.
Τα κουκούτσια βερίκοκου περιέχουν μια ουσία που ονομάζεται αμυγδαλίνη, η οποία μετατρέπεται σε κυάνιο, οπότε συνίσταται να μην καταναλώνονται.
Ιστορία, παραγωγή και χρήσεις των βερίκοκων
Τα βερίκοκα προέρχονται από περιοχές της Ρωσίας και της Κίνας. Η καλλιέργεια και η κατανάλωσή τους εξαπλώθηκε στην Ευρώπη μετά το 3000 π.Χ., ενώ στις ΗΠΑ εισήχθησαν κατά τον 17ο αιώνα. Σήμερα, τα βερίκοκα καλλιεργούνται κυρίως στα δυτικά Βαλκάνια, στη λεκάνη της Μεσογείου, στο Ιράν, στην Κίνα, στην Ιαπωνία, στη Νότιο Αφρική και στις ΗΠΑ.
Το γλυκό βερίκοκο μπορεί να καταναλωθεί σκέτο (νωπό ή για παραγωγή χυμού) ή να χρησιμοποιηθεί ως συστατικό σε γλυκά και λικέρ.
Ανάλογα με την χρήση τους, τα βερίκοκα κατηγοριοποιούνται σε:
Επιτραπέζια/Φρέσκα βερίκοκα
Βιομηχανικά βερίκοκα (συνήθως αποτελούν έως και το 80% της συνολικής παραγωγής)
Βερίκοκα – Διατροφική αξία και οφέλη για την υγεία
Είναι ευρέως γνωστό ότι η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι το κλειδί για μια υγιή ζωή. Οι επιστήμονες τονίζουν συνεχώς ότι είναι σημαντικό να καταναλώνονται πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών ημερησίως ως μέρος μιας ισορροπημένης διατροφής, με σκοπό την πρόληψη των ασθενειών που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου.
Σύμφωνα με το USDA, 100 γραμμάρια νωπών βερίκοκων περιέχουν:
Νερό: 86,35 g
Ενέργεια: 48 kcal
Πρωτεΐνη: 1,4 g
Ολικό λιπίδιο (λίπος): 0,39 g
Υδατάνθρακες (με αποκλίσεις): 11,12 g
Φυτικές ίνες (σύνολο): 2 g
Σάκχαρα: 9,24 g
Ca: 13 mg
Fe: 0,39 mg
Mg: 10 mg
P: 23 mg
Κ: 259 mg
Na: 1 mg
Zn: 0,2 mg
Βιταμίνη Α (ισοδύναμα ρετινόλης – RE): 96 μg
Βιταμίνη C: 10 mg
Βιταμίνη Ε: 0,89 mg
Βιταμίνη Κ: 3,3 μg
Η κατανάλωση βερίκοκων έχει σημαντικά οφέλη για την υγεία:
Ενίσχυση της υγείας της καρδιάς
Τα βερίκοκα είναι πλούσια σε κάλιο. Σύμφωνα με μελέτες, άτομα που ακολουθούν μια διατροφή πλούσια σε κάλιο και φτωχή σε νάτριο τείνουν να έχουν ισορροπημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον, σύμφωνα με άλλες μελέτες, τα άτομα που καταναλώνουν 4069 mg καλίου καθημερινά έχουν σχεδόν 50% λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν από ισχαιμική καρδιοπάθεια. Επιπλέον, το βερίκοκο είναι πλούσιο σε ισχυρά αντιοξειδωτικά που ονομάζονται φλαβονοειδή. Αυτά προστατεύουν τα κύτταρα από την δράση των ελεύθερων ριζών που προκαλούν οξειδωτικό στρες.
Ενίσχυση της υγείας του δέρματος
Δεν είναι τυχαίο πως τα περισσότερα καλλυντικά προϊόντα δέρματος έχουν ως κύριο συστατικό την βιταμίνη C. Μάλιστα, η βιταμίνη C, την οποία βρίσκουμε σε επαρκείς ποσότητες στα βερίκοκα, επηρεάζει πολύ την κατάσταση του δέρματος, αφού συμμετέχει στην παραγωγή του κολλαγόνου. Το β-καροτένιο, που περιέχεται επίσης στα βερίκοκα, είναι γνωστό για την προστατευτική του δράση κατά των ηλιακών εγκαυμάτων. Για αυτόν τον λόγο αποτελεί ένα από τα κύρια συστατικά των αντηλιακών προϊόντων. Μπορεί να μειώσει τις ρυτίδες και τις βλάβες που προκαλούνται από την ρύπανση και την υπεριώδη ακτινοβολία και να βελτιώσει την συνολική υγεία του δέρματος, τόσο όταν προσλαμβάνεται μέσω κάποιου τροφίμου όσο και όταν εφαρμόζεται τοπικά.
Ενίσχυση της υγείας των ματιών
Οι βιταμίνες Α και Ε, που περιέχονται στα βερίκοκα, είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της καλής υγείας των ματιών. Πιο συγκεκριμένα, η βιταμίνη Ε προστατεύει τα μάτια από τις ελεύθερες ρίζες που βλάπτουν τα κύτταρα, ενώ η βιταμίνη Α προστατεύει από μια διαταραχή που ονομάζεται νυκταλωπία (νυχτερινή τύφλωση).
Ενίσχυση της υγείας του εντέρου
Τα βερίκοκα είναι μια εξαιρετική πηγή φυτικών ινών, οι οποίες βελτιώνουν την υγεία του εντέρου προάγοντας την κανονικότητά του και θρέφοντας την μικροχλωρίδα του.
Βιβλιογραφία:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6342773/#CR9
http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC/visualize
https://ndb.nal.usda.gov/ndb/search/list?qlookup=09032&format=Ful