https://www.deepl.com/ <<< TRADUZIONI DI QUALITA’ CON UN CLICK
45 χρόνια πολιτιστικός εργάτης, ένα συναρπαστικό ταξίδι ανάμεσα σε δύο ξεχωριστές πατρίδες, προς μια Ενωμένη Ευρώπη
Γράφει ο Ευάγγελος Αλεξανδρής Ανδρούτσος
Εκπαιδευτικός, κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος, εκδότης.
Ως πολιτιστικός εργάτης για 45 χρόνια, από το 1980 για την ακρίβεια, έχω αφιερώσει τη ζωή μου στην εξερεύνηση και την ανάδειξη των βαθιών δεσμών που ενώνουν την Ελλάδα και την Ιταλία, τις δυο πατρίδες μου. Αυτό το ταξίδι, που ξεκίνησε από τα νεανικά μου χρόνια, ήταν μια διαρκής αναζήτηση της κοινής μας πολιτιστικής κληρονομιάς, ενός νήματος που διατρέχει την ιστορία μας από την αρχαιότητα έως σήμερα. Μαθητικά συμπόσια και 600 αδελφοποιήσεις σχολείων, περίπου 60 ζευγάρια δήμων, άπειρες μετακινήσεις πολυπληθών αποστολών, πανεπιστημιακά συνέδρια και επιστημονικές δημοσιεύσεις, εκδηλώσεις, εκδόσεις, συνεντεύξεις, ατέλειωτη αρθρογραφία… που συνεχίζονται παρά τις όποιες αντιξοότητες, όπως ο σεισμός στην πόλη μου L’Aquila το 2009, η πανδημία, η οικονομική κρίση και η στενότητα πόρων τα τελευταία χρόνια… Αλλά επιμένουμε! Στη συνέχεια ανακάλυψα πως και οι Πελοποννήσιοι πρόγονοί μου είχαν μετοικίσει στη Σικελία με την άφιξη των Οθωμανών, οπότε ασχολήθηκα συστηματικά και με τις γλωσσικές και εθνοτικές μειονότητες της Ιταλίας, καταφέρνοντας να αναγνωριστούν με νόμο, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, που μόνο η Ελλάδα επιμένει να μην εφαρμόζει.
Οι ρίζες της κοινής μας ιστορίας
Η ιστορία των ελληνοϊταλικών σχέσεων είναι μια ιστορία 2.000 ετών, γεμάτη πολιτιστικές ανταλλαγές, πολιτικές συγκρούσεις και αλληλεπιδράσεις. Από τις αρχαίες ελληνικές αποικίες της Μεγάλης Ελλάδας (Magna Graecia) έως τη σύγχρονη εποχή, οι δύο χώρες έχουν διαμορφώσει η μία τον πολιτισμό της άλλης, δημιουργώντας μια μοναδική πολιτιστική ταπετσαρία που συνεχίζει να μας εμπνέει.
Η Μεγάλη Ελλάδα υπήρξε μια μεγαλειώδης πολιτιστική επανάσταση
Το ταξίδι μου ξεκίνησε με την εξερεύνηση της Μεγάλης Ελλάδας, όπου Έλληνες έποικοι ίδρυσαν ακμάζουσες πόλεις στη νότια Ιταλία και τη Σικελία. Πόλεις όπως η Συρακούσα, ο Τάραντας, το Ρήγιο, η Νεάπολη (Νάπολι) και αναρίθμητες άλλες, έγιναν κέντρα ελληνικού πολιτισμού, φιλοσοφίας και τέχνης. Η Μεγάλη Ελλάδα δεν ήταν απλώς μια γεωγραφική επέκταση, αλλά μια πολιτιστική επανάσταση που άφησε το στίγμα της στη ρωμαϊκή κουλτούρα.
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: συγχώνευση δύο κόσμων
Η άνοδος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έφερε την Ελλάδα υπό ρωμαϊκή κυριαρχία, αλλά ο ελληνικός πολιτισμός συνέχισε να ακμάζει. Η ρωμαϊκή αριστοκρατία μιλούσε ελληνικά, ενώ η ελληνική τέχνη και αρχιτεκτονική διακόσμησαν τις ρωμαϊκές πόλεις. Έλληνες μισθώθηκαν από Ρωμαίους για να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους στα ελληνικά γράμματα και τέχνες, έγιναν δάσκαλοι, πολιτική και στρατιωτική ελίτ, έδωσαν γνώσεις και τεχνολογία στους Ρωμαίους, την πολεοδομία, την αρχιτεκτονική, τη δημόσια διαχείριση… Δεν είναι τυχαίο πως η Κώμη, πόλη κοντά στις Άλπεις που ήθελε ο Καίσαρας να την ονομάσει θριαμβευτικά με την άφιξή του, παρέμεινε για πάντα ως Como διότι δεν πρόλαβε να αγκαινιαστεί και να γίνει “Augusta”. Η Ρώμη, με τη σειρά της, άφησε το στίγμα της στην Ελλάδα, με την κατασκευή δρόμων, ακτοπλοϊκών οδών, λιμανιών, υδραγωγίων, γεφυρών, βασιλικών και μνημείων. Αυτή η πολιτιστική συγχώνευση έφτασε στο αποκορύφωμά της με τη δημιουργία της Ανατολικής Ρωμαϊκής (λανθασμένα ονομαζόμενης Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας, όπου η ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός κυριαρχούσαν, ήταν η διεθνής γλώσσα της εποχής, όπως είναι σήμερα η αγγλική.
Η Φραγκοκρατία και οι ναυτικές Δημοκρατίες είναι τα νέα, ακόμα σχεδόν άγνωστα κεφάλαια στην ιστορία μας
Με τη διάλυση της Αντολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας, η Ελλάδα έγινε πεδίο μάχης για διάφορες δυνάμεις. Η Φραγκοκρατία (13ος-15ος αιώνας) έφερε νέους κυρίαρχους, αλλά και νέες πολιτιστικές επιρροές. Παράλληλα, οι τέσσερις μεγάλες ναυτικές δημοκρατίες της Ιταλίας — η Βενετία, η Γένοβα, η Πίζα και η Αμάλφι — έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ιστορίας της Ελλάδας. Η Βενετία, ιδιαίτερα, με τη Βενετοκρατία, κυριάρχησε σε περιοχές όπως η Κρήτη, η Πελοπόννησος, η Κύπρος και τα Ιόνια Νησιά, αφήνοντας πίσω της μια κληρονομιά αρχιτεκτονικής, γλώσσας και πολιτισμού.
Γλωσσικά αντιδάνεια και πολιτιστικές διασταυρώσεις
Η μακρά ιστορία των ελληνοϊταλικών σχέσεων είναι εμφανής στη γλώσσα. Εκατοντάδες λέξεις έχουν περάσει από την ελληνική στην ιταλική και αντίστροφα. Οι ελληνικές διάλεκτοι της νότιας Ιταλίας (η Γκρίκο) και τα ιταλικά στοιχεία στα ελληνικά ιδιώματα των Ιονίων Νήσων είναι ζωντανά παραδείγματα αυτής της γλωσσικής συμβίωσης. Παράλληλα, η τέχνη, η μουσική και η κουζίνα των δύο χωρών φέρουν τα στίγματα μιας κοινής ιστορίας.
Η γλωσσική ανταλλαγή μεταξύ ελληνικής και ιταλικής γλώσσας είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες τομείς της ελληνο-ιταλικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Εκατοντάδες λέξεις έχουν περάσει από τη μια γλώσσα στην άλλη, αφήνοντας πίσω τους μια πλούσια γλωσσική ταπετσαρία. Παρακάτω, θα δούμε μερικά μόνο παραδείγματα ιταλικών λέξεων που εντάχθηκαν στην ελληνική γλώσσα, καθώς και ελληνικών λέξεων που βρήκαν το δρόμο τους στην ιταλική.
Ιταλικές λέξεις που έμειναν στην ελληνική γλώσσα
- Σπίτι (από το ιταλικό ospite, ospitalità). Στην ελληνική, η λέξη “σπίτι” αντικατέστησε πλήρως την αρχαία ελληνική λέξη “οικία”.
- Πανί (από το ιταλικό panno)
- Μπαλκόνι (από το ιταλικό balcone)
- Κουζίνα (από το ιταλικό cucina)
- Ταβέρνα (από το ιταλικό taverna)
- Καρέκλα (από το ιταλικό careggia)
- Μπαστούνι (από το ιταλικό bastone)
- Τσάντα (από το ιταλικό sacca)
- Καμπάνα (από το ιταλικό campana)
- Φρένο (από το ιταλικό freno)
- Μπαγιάτικο (από το ιταλικό bagatto)
Η λέξη “μπαγιάτικο” προέρχεται από την ιταλική λέξη bagatto, που σημαίνει απατεώνας ή τυχοδιώκτης. - Καφές (από το ιταλικό caffè)
Η λέξη “καφές” προέρχεται από την ιταλική λέξη caffè, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από την αραβική λέξη qahwa. - Πιάτο (από το ιταλικό piatto)
- Ταβάνι (από το ιταλικό tavolato)
- Μπακάλης (από το ιταλικό baccaio)
Η λέξη “μπακάλης” προέρχεται από την ιταλική λέξη baccaio, που σημαίνει πωλητής τροφίμων.
Ελληνικές λέξεις που έμειναν στην ιταλική γλώσσα
- Vicino (από την ελληνική λέξη “οικείος” με δασεία)
Η ιταλική λέξη vicino (γείτονας) προέρχεται από την ελληνική λέξη “οικείος”, που σημαίνει κάποιος που ανήκει κοντά στο σπίτι ή είναι γνωστός. - Vicario (από την ελληνική λέξη “οικείος”)
Η ιταλική λέξη vicario (αντιπρόσωπος) προέρχεται επίσης από την ελληνική λέξη “οικείος”. - Vicolo (από την ελληνική λέξη “οικία, οικισμός”)
Η ιταλική λέξη vicolo (στενό δρόμο) προέρχεται από την ελληνική λέξη “οικία”, αναφερόμενη σε μια μικρή κατοικία ή στενό. - Scuola (από την ελληνική λέξη “σχολή”)
- Chiesa (από την ελληνική λέξη “εκκλησία”)
- Basilica (από την ελληνική λέξη “βασιλική”)
- Teatro (από την ελληνική λέξη “θέατρο”)
- Filosofia (από την ελληνική λέξη “φιλοσοφία”)
- Geografia (από την ελληνική λέξη “γεωγραφία”)
- Demografia (από την ελληνική λέξη “δημογραφία”)
- Psicologia (από την ελληνική λέξη “ψυχολογία”)
- Aeroplano (από την ελληνική λέξη “αεροπλάνο”)
- Calamita (από την ελληνική λέξη “καλαμάρι”)
Η ιταλική λέξη calamita (μαγνήτης) προέρχεται από την ελληνική λέξη “καλαμάρι”, που αναφέρεται σε μια μαγνητική πέτρα. - Cattedra (από την ελληνική λέξη “καθέδρα”)
- Biblioteca (από την ελληνική λέξη “βιβλιοθήκη”)
…
Η στενή, αλληλένδετη γλωσσική ανταλλαγή μεταξύ ελληνικής και ιταλικής γλώσσας, όπως εμφανίζεται σε πληθώρα ονομάτων και επωνύμων ανάμεσα στις δυο πατρίδες, είναι μια ζωντανή απόδειξη της βαθιάς ιστορικής και πολιτιστικής σχέσης μεταξύ των δύο λαών. Αυτές οι λέξεις δεν είναι απλώς γλωσσικά δάνεια, αλλά γέφυρες που ενώνουν δύο πολιτισμούς και θυμίζουν την κοινή τους κληρονομιά. Η μελέτη αυτών των λέξεων μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα την ιστορία και την εξέλιξη των δύο γλωσσών, αλλά και των λαών που τις μιλούν.
Από τις αυτοκρατορίες στα έθνη-κράτη: Μια πρόσφατη (φιλοπόλεμη) επινόηση
Η διαμόρφωση των σύγχρονων εθνών-κρατών τον 19ο αιώνα ήταν μια νέα σελίδα στην ιστορία. Ωστόσο, αυτή η “επινόηση” δεν μπόρεσε να εξαλείψει τις πολυμορφίες και τις πολυπαραγοντικές προελεύσεις των λαών. Η Ελλάδα και η Ιταλία, παρά τις πολιτικές τους διαφορές, εξακολουθούν να μοιράζονται μια βαθιά κοινή, ενιαία και αδιαχώριστη πολιτιστική κληρονομιά που διαπερνά τα σύνορα.
Η σύγχρονη εποχή, διαρκής εμπλουτισμός της κοινής κληρονομιάς
Σήμερα, οι σχέσεις Ελλάδας και Ιταλίας εξελίσσονται σε πολιτιστικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, παρά τις όποιες πολιτικές διαφοροποιήσεις, συχνά αστοχίες και αμέλειες. Από τις αρχαιολογικές ανασκαφές στη Σικελία, τα νησιά του Αιγαίου, έως τις σύγχρονες συνεργασίες στον κινηματογράφο και τη μουσική, η κληρονομιά των 2.000 ετών παραμένει ζωντανή. Η διαδικτυακή Πύλη FILO ITALOELLENICO γίνεται καθημερινά η ψηφιακή πλατφόρμα που αναδεικνύει αυτήν την κοινή ιστορία, προσφέροντας στους αναγνώστες μια βαθύτερη κατανόηση των δεσμών που ενώνουν τις δύο χώρες. Αναμένουμε να στηρίξετε την προσπάθειά μας με κάθε δυνατό τρόπο, σχολιάζοντας, κοινοποιώντας, φέρνοντας νέους αναγνώστες στο σπίτι μας, στην οικία μας, vicarii, vicini, οικείοι μεταξύ μας!
Το όραμά μου για μια Ενωμένη Ευρώπη
Μέσα από το έργο μου, έχω οραματιστεί μια Ενωμένη Ευρώπη, στην καρδιά της οποίας βρίσκεται ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός. Πιστεύω ότι η κατανόηση της κοινής μας ιστορίας μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε τις όποιες διαφορές μας και να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο, ασφαλέστερο, πιο ειρηνικό και προοδευτικό μέλλον για όλους, από ό,τι συνέβη στο παρελθόν.
Αρχικές πηγές ενημέρωσης
- Βικιπαίδεια: Ελληνοϊταλικές σχέσεις
- Μηχανή του Χρόνου: Πώς έβλεπαν οι Ιταλικές αρχές την Ελλάδα πριν το 1940;
- Πρώτο Θέμα: Κάτω Ιταλία και Σικελία: 28 αιώνες ελληνικής παρουσίας στη «Μεγάλη Ελλάδα»
- OffLine Post: Οι ελληνο-ιταλικές σχέσεις και η απόβαση στη Σμύρνη το 1919
Η ιστορία των ελληνοϊταλικών σχέσεων δεν είναι απλώς μια αφήγηση του παρελθόντος. Είναι μια ζωντανή μαρτυρία του πώς οι πολιτισμοί μπορούν να συναντηθούν, να συγκρουστούν και τελικά να εμπνεύσουν ο ένας τον άλλον. Και αυτή η ιστορία συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, θα συνεχίζεται για πάντα, αλλά είναι στο χέρι μας να κατευθύνουμε το πεπρωμένο μας προς τα επιθυμητά αποτελέσματα για εμάς, τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας…
